Dentysta (lub stomatolog, jeśli studia skończył bodajże 3 lata temu i wcześniej), zwłaszcza wykazujący dużą czujność onkologiczną, nie powinien zajmować się tylko zębami. Przy przyjęciu pierwszorazowego pacjenta i co jakiś czas później, byłoby dobrze, gdyby wybadał węzły chłonne głowy i szyi, obejrzał dokładnie całą jamę ustną z rzutem oka na migdałki, skierował również na zdjęcie ortopantomograficzne (potocznie: panorama, ale to nazwa nieprawidłowa), dzięki któremu ma szansę zobaczyć np. zmiany w kościach. Ale nie o badaniu chciałam tu pisać, tylko o ząbkach.
Ząbków (stałych) dorosły człowiek powinien mieć 32, od „jedynek” do „ósemek” po każdej stronie w obu szczękach. Uzębienie dentyści dzielą na ćwiartki, zwane kwadrantami – wyznaczone przez linię poziomą między dolnym a górnym łukiem zębowym, oraz przecinającą ją pod kątem prostym linię pionową, przebiegającą zgodnie z linią symetrii ciała. W każdym kwadrancie znajdują się dwa ząby sieczne (jedynki i dwójki), jeden kieł (trójka, naturalnie nieco ciemniejsza od sąsiadów), dwa zęby przedtrzonowe oraz trzy zęby trzonowe. Oczywiście zdarzają się anomalie, jak wrodzony brak ósemek, piątek, dwójek. Tak czy siak, zęby stałe są przeznaczone do służenia właścicielowi do starości, jeśli nie do śmierci.
Zęby uzębienia stałego:
Dziecko w wieku 2,5 roku powinno być uzbrojone w 20 sztuk zębów mlecznych. W każdym kwadrancie znajduje się pięć zębów: dwa siekacze, jeden kieł i dwa zęby trzonowe. Oczywiście różnią się nieco budową (głównie kształtem) od zębów stałych. Mleczaki są mniejsze i jaśniejsze (niebieskobiałe w porównaniu z żółtawą barwą zębów stałych). W wieku 6 lat rozpoczyna się proces wymiany uzębienia na stałe, którego pierwszym etapem jest wyrznięcie (nie: wyrżnięcie. „Wyrżnąć to się można na korytarzu po potknięciu”, jak to powiedział niegdyś jakiś mój asystent) się zębów trzonowych pierwszych, czyli szóstek. Niedługo potem wymianie ulegają siekacze, czwórki mleczne są zastępowane pierwszymi przedtrzonowcami, potem wypadają trójki, na końcu piątki. Około 13 roku życia wyrzynają się siódemki, oczywiście stałe. Czas wyrzynania ósemek nie jest ściśle określony. Czasem zęby stałe wyrastają w nieco innej kolejności (np. piątki przed trójkami). Najważniejsze w tym okresie jest utrzymanie zębów trzonowych mlecznych do okresu ich naturalnej wymiany. W ten sposób znacznie zmniejszamy ryzyko późniejszych stłoczeń zębów przednich, które często wymagają interwencji ortodontycznej. Więc nie jest tak, że nie dbamy o mleczaki naszych dzieci, bo „i tak wypadną”. Pełnią one swoją rolę i je także trzeba myć oraz leczyć u dentysty.
Zęby w uzębieniu mlecznym:
Schemat budowy zęba:
Uwagi do obrazka: miazga zęba wypełnia całą komorę i kanał zęba, a nie tylko jej fragment. Miazga to żywa część zęba, ściśle związana z zębiną. W niej znajdują się m.in. komórki odpornościowe, naczynia i nerwy. To wszystko warunkuje żywotność zęba. Między korzeniem a kością, w której osadzony jest ząb, przebiega ozębna, utrzymująca ząb w zębodole.
O cechach budowy poszczególnych zębów stałych będzie w innym odcinku. 😉
Disclaimer: ostatni schemat już nie wiem, skąd wzięłam. Dwa pierwsze pochodzą stąd.