Miesiąc: październik 2010

Sytuacja pierwsza:
rzeczone dziecko ma 2-3 lata, wszystkie zęby mleczne, szpary (tremy) występują między siekaczami bocznymi a kłami w szczęce oraz między kłami i pierwszymi trzonowcami w żuchwie.
Odpowiedź: to norma. Taka sytuacja pomaga w ustaleniu się prawidłowego zgryzu po wymianie zębów na stałe. Nie leczymy ortodontycznie, cieszymy się.

Sytuacja druga:
dziecko ma ok. 5-6 lat, wszystkie zęby mleczne, szpary między wszystkimi zębami.
Odpowiedź: to też norma. Kości szczęk się rozrosły, w przeciwieństwie do mleczaków. Powstały więc szpary. Zęby stałe są większe od mlecznych, więc potrzebują więcej miejsca. Nie leczymy ortodontycznie, czekamy na zęby stałe.

Sytuacja trzecia:
dziecko ma ok. 9 lat, wyrznięte siekacze stałe, kły jeszcze mleczne, szpara (diastema) jest między górnymi jedynkami.
Odpowiedź: czekamy do wyrznięcia się kłów stałych. Szpara może się wtedy zamknąć samoistnie. Jest to tzw. diastema fizjologiczna.

Sytuacja czwarta:
dziecko ma ok. 12 lat, trójki wyrosły przynajmniej do połowy długości korony, diastema pozostaje.
Odpowiedź 1: robimy zdjęcie RTG. Może między jedynkami rozwinął się ząb dodatkowy, tzw. mesiodens. Jeśli to on jest przyczyną diastemy (wtedy nazywanej rzekomą), należy go usunąć chirurgicznie, zaś szparę zamknąć ortodontycznie.
Odpowiedź 2: być może jest przerośnięte wędzidełko wargi górnej. Jego włókna wnikają między zęby. W tej sytuacji należy podciąć wędzidełko. Taka diastema (zwana prawdziwą) również wymaga interwencji ortodontycznej.

Sytuacja piąta:
dziecko wyrosło, ma stwierdzony brak zawiązków niektórych zębów.
Odpowiedź: leczenie w takim wypadku wymaga specjalistycznej współpracy ortodonty i protetyka.

To są główne przyczyny szpar między zębami. Życie jest jednak pomysłowe i może mieć jeszcze inną koncepcję. Takie przypadki są rozpatrywane indywidualnie.

Osoba mi znajoma na swoim blogu napisała coś o traktowaniu zęba dłutem. Ząb to ósemka, sprawia problemy i powinien zostać usunięty.

Ósemki (szczególnie dolne) ze względu na różnorodność ukształtowania rzadko usuwa się za pomocą tradycyjnych kleszczy, zwłaszcza, jeśli są zatrzymane w kości i nie można ich normalnie złapać. Taki ząb usuwa się poprzez procedurę, która nazywa się dłutowanie.

Są dwa rodzaje dłutowania. Takie bez usuwania kości bądź z pozbyciem się tylko jej fragmentu (np. przegrody kostnej między korzeniami) nazywa się wewnątrzzębodołowe – polega na rozdzieleniu korzeni zęba, do ich usunięcia używa się kleszczy korzeniowych i/lub dźwigni. Jeżeli natomiast trzeba rozciąć trochę dziąsła i usunąć kość nad zębem, to jest dłutowanie zewnątrzzębodołowe i tak często usuwa się zęby zatrzymane.

Niegdyś do usuwania kości używano dłutek i młotków, stąd też przyjemna nazwa zabiegu. Dziś się to zazwyczaj robi wiertarką dentystyczną i wiertłem (przynajmniej w Polsce, nie wiem, jak się to robi w bardziej cywilizowanych krajach), zużywając przy tym dużo wody. Wszystko oczywiście w znieczuleniu. W ten sposób bardziej się panuje nad tym, co się robi, a i odczucia pacjenta, podejrzewam, mniej nieprzyjemne.

Więc dłutek się już proszę nie bać. Dłutka poszły na emeryturę.

Howgh.

PS.: Też mam ósemki do usunięcia. Ale się waham… Trochę na tej samej zasadzie, co okulista nie poprawiłby sobie operacyjnie wady wzroku. 😉

Ogólne cechy budowy zębów stałych dolnych:

Siekacz przyśrodkowy:
Najmniejszy ząb w uzębieniu stałym człowieka. Korona symetryczna, w kształcie dłuta, z zaostrzonym brzegiem siecznym. Powierzchnia językowa płaska lub lekko wklęsła.
Korzeń pojedynczy, silnie spłaszczony bocznie. Kanał pojedynczy, często rozdwajający się w najszerszej części korzenia, przy wierzchołku często ponownie łączący się w jeden.
[Uwagi kliniczne: często próchnica głęboka kończy się leczeniem kanałowym. Bardzo łatwo jest się dowiercić do kanału ze względu na cienką warstwę tkanek zęba, oddzielającą miazgę od świata zewnętrznego. Oczywiście ostrożnemu dentyście zdarza się to rzadziej ;)]
Całkowita długość zęba: 21,4 mm.

Siekacz boczny:
Nieco większy od poprzednika, bardzo do niego podobny, niewiele różniący się od niego kształtem korony.
Korzeń również spłaszczony, mogący zawierać rozdwajający się kanał.
Całkowita długość zęba: 23,2 mm (lub raczej w okolicach 20 mm. Nie wiem, może leczę kanałowo same starte zęby? Możliwe… – dop. 2014).

Kieł:
Podobny do swojego odpowiednika w górnym łuku, ma krótszy korzeń, ale większą koronę. Powierzchnia językowa korony jest płaska lub wklęsła.
Korzeń zazwyczaj pojedynczy, spłaszczony, posiadający pojedynczy kanał. Słabszy od korzenia kła górnego.
Całkowita długość zęba: 25,4 mm.

Pierwszy przedtrzonowiec:
Ząb podobny do kła dolnego. Posiada dwa guzki, językowy znacznie słabiej rozwinięty od policzkowego; może się też rozwinąć trzeci guzek, językowy dystalny. Całość korony jest silnie pochylona dojęzykowo. Korona w przekroju poprzecznym jest okrągła.
Korzeń pojedynczy, w przekroju niemal okrągły. Prawie zawsze występuje jeden kanał.
Całkowita długość zęba: 18,5-27 mm.

Drugi przedtrzonowiec:
Korona znacznie większa od poprzednika, z wyraźnie wykształconymi oboma guzkami. Często ulega „molaryzacji”, czyli upodobnienia do zęba trzonowego przez rozwinięcie trzeciego guzka.
Korzeń pojedynczy, w przekroju okrągły. Jeden kanał (aczkolwiek dwa kanały w tym zębie po czterech latach pracy wcale mnie nie dziwią – dop. 2014).
Całkowita długość zęba: ok. 23 mm.

Pierwszy trzonowiec:
Największy ząb trzonowy w łuku dolnym. Korona pięcioguzkowa. Ząb dwukorzeniowy (korzeń mezjalny i dystalny), trzykanałowy (2 kanały w mezjalnym, 1 w dystalnym korzeniu [aczkolwiek czterokanałowce – zwłaszcza u osób w średnim wieku – to też nie wyjątek – dop. 2014]). Komora zęba umiejscowiona głęboko w koronie, na wysokości szyjki zęba (granicy między koroną a korzeniem), z zachyłkami sięgającymi w górę guzków.
Całkowita długość zęba: 22,8 mm.

Drugi trzonowiec:
Ząb zazwyczaj czteroguzkowy, z sześcienną koroną. Guzki oddziela bruzda w kształcie prostego krzyża.
Ząb dwukorzeniowy, trzykanałowy (czasami dwu- [lub cztero- – dop. 2014]; układ korzeni i kanałów taki sam, jak u poprzednika).
Całkowita długosć zęba: 22,8 mm.

Trzeci trzonowiec:
Obok kła górnego ząb najczęściej ulegający zatrzymaniu w kości. Bardzo częsta przyczyna tzw. utrudnionego wyrzynania, będącego silnym i dokuczliwym stanem zapalnym. Ząb o zazwyczaj cztero- lub pięcioguzkowej koronie, z co najmniej dwoma korzeniami, często zrośniętymi ze sobą. Ponownie brak norm co do wielkości zęba. Zazwyczaj mniejszy od siódemki.

I na tym kończymy cykl nudnych notek. Później, mam nadzieję, będzie ciekawiej. 🙂

Disclaimer: Opracowano na podstawie podręcznika „Anatomia głowy dla stomatologów”, W. Łasiński, wyd. PZWL 1993.

Adnotacja przed rozpoczęciem:
zęby składają się z dwóch głównych części – korony i korzenia. W koronie głównie zębów bocznych wyróżniamy wygórowania, czyli guzki, które są od siebie oddzielone rowkami, czyli bruzdami.
Kiedy piszę o „poprzedniku”, mam na myśli ząb opisywany wcześniej, a nie mleczaka.

Ogólne cechy budowy zębów stałych górnych (będzie nudno, można ominąć. Takie informacje są potrzebne podczas leczenia kanałowego i przy dużych odbudowach):

Siekacz przyśrodkowy („jedynka”):
Największy ząb sieczny. Korona kształtu łopaty. Powierzchnia wargowa czworokątna, wypukła. Powierzchnia podniebienna wklęsła, czasem z niewielkim guzkiem, bardziej trójkątna. Powierzchnie boczne trójkątne.
Korzeń pojedynczy, nieco spłaszczony bocznie, zazwyczaj zawierający jeden kanał zębowy.
Całkowita długość zęba: 24 mm. (książkowo. Życiowo jest to zazwyczaj ok. 22 mm – dop. 2014)

Siekacz boczny („dwójka”):
Nieco mniejszy od siekacza przyśrodkowego, o dużej zmienności kształtu korony. Na powierzchni podniebiennej częściej niż u poprzednika zdarzają się guzki i sąsiadujące z nim, głębokie zagłębienie (tzw. otwór ślepy), często będące miejscem rozwoju próchnicy.
Korzeń pojedynczy, silnie spłaszczony bocznie, jeden kanał.
Całkowita długość zęba: 22,5 mm. (lub 20 mm – dop. 2014)

Kieł:
Stosunkowo duży i silnie osadzony w zębodole ząb. Ma charakterystyczną, stożkowatą, zakończoną ostrym wierzchołkiem koronę z wypukłymi powierzchniami wargową i podniebienną, podzielonymi na połowy przez listewki szkliwne.
Korzeń pojedynczy, okrągły, silnie rozwinięty, zawierający pojedynczy kanał.
Całkowita długość zęba: 27 mm. (zazwyczaj jest nieco krótszy, 24-25 mm, chociaż rekordzista wśród leczonych przeze mnie kanałowo miał chyba 32 mm – dop. 2014)

Pierwszy przedtrzonowiec:
Ząb posiadający dwa wydatne guzki (policzkowy i podniebienny) na koronie, oddzielone od siebie wyraźną bruzdą. Powierzchnia wargowa jest bardzo podobna do analogicznej powierzchni kła.
Korzeń pojedynczy, z głębokimi bruzdami bocznymi, w połowie przypadków rozdwojony na końcu, zawierający dwa kanały – policzkowy i podniebienny, odchodzące od komory, silnie spłaszczonej bocznie.
Całkowita długość zęba: 21,7 mm.

Drugi przedtrzonowiec:
Bardzo podobny do poprzednika, jest tylko nieco mniejszy. Również posiada dwa guzki koronowe.
Korzeń pojedynczy, spłaszczony, zazwyczaj posiada jeden kanał, który może rozdwajać się na końcu.
Całkowita długość zęba: 21,5 mm.

Pierwszy trzonowiec:
Według niektórych powinien być traktowany w kategoriach zębów mlecznych ze względu na mniejszą wytrzymałość szkliwa. Jest to pierwszy ząb stały, który się wyrzyna na początku wymiany uzębienia, więc jest obecny w jamie ustnej najdłużej, ale też najczęściej jest tracony jako pierwszy.
Największy ząb trzonowy. Posiada cztery guzki – dwa policzkowe i dwa podniebienne – oddzielone od siebie bruzdą w kształcie litery H. Czasami występuje guzek dodatkowy – tzw. Carabellego – na powierzchni podniebiennej. U ok. 15% społeczeństwa, w tym u niżej podpisanej ;), jest wyraźnie ukształtowany.
Ząb trzykorzeniowy (2 korzenie policzkowe i jeden podniebienny), zazwyczaj trzykanałowy (po jednym kanale na korzeń; choć tu się zaczynają wariacje natury, bo jak dentysta ma dobre oko i mikroskop, potrafi dostrzec i 7-10 kanałów w zębie trzonowym). Komora zęba obszerna, prostopadłościenna.
Całkowita długość zęba: 21,3 mm.

Drugi trzonowiec:
Nieco mniejszy, podobny do poprzednika, cztero- lub trzyguzkowy.
Trzy korzenie, często zlewające się ze sobą, trzy kanały. (zdarzały mi się dwukanałowce – dop. 2014)
Całkowita długość zęba: 21,1 mm.

Trzeci trzonowiec:
Ząb o najbardziej zmiennym kształcie ze względu na zanikowy charakter. Bardzo często w ogóle nie występuje (wrodzony brak zawiązka) lub jest zatrzymany w kości. Nie ma ustalonych reguł czy norm co do kształtu, wielkości, ilości korzeni i kanałów.

Należy pamiętać, że powyżej przedstawiłam tylko pewien schemat. Zęby osobniczo mogą się bardzo różnić od siebie i nie należy uważać wskazanych liczb np. co do kanałów i korzeni za żelazne reguły. Są to jednak podstawy pomagające w pracy.

Disclaimer: Opracowano na podstawie podręcznika „Anatomia głowy dla stomatologów”, W. Łasiński, wyd. PZWL 1993.
Jeśli ktoś chce przeczytać o jakichś konkretnych sprawach, niech to zgłosi emailowo bądź w komentarzu pod notką. Postaram się spełnić oczekiwania.